"Polonia" była w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Na prawym brzegu Odry - pierwszy po wojnie hotel w mieście. Na lewym - restauracja z polską kuchnią... Po obu tych miejscach nie ma już dziś śladu...
Zanim w Słubicach powstał pierwszy hotel, była tu odlewnia żelaza i kotlarnia rodziny Gutmann. Kompleks zabudowań przy Roßstraße 1 (obecnie ul. Daszyńskiego 1) należał do jednego z najważniejszych przedsiębiorstw przedwojennych Słubic (niem. Dammvorstadt) obok fabryki jedwabiu, bielniku wosku rodziny Harttung i fabryki broni rodziny Collath.
Odlewnia została założona w 1854 r. przez budowniczego maszyn Johanna Herrmana Guthmanna. Główny budynek zakładu i mieszkań wznosił się u zbiegu ul. Mickiewicza (Roßstraße 1), ul. Daszyńskiego (Mittelstraße) oraz ul. Kościuszki (Blumenstraße). Przed budynkiem mieszkalnym A. Gutmanna wznosiły się 2 pomniki ukazujące robotników pracujących w tejże odlewni.
Nazwisko Guthmann we frankfurckiej książce mieszkaniowej po razpierwszy pojawiło się w 1855 r., a chodziło o budowniczego maszyn nazwiskiem Johann Herrman Guthmann (ojciec Alberta i dziadek Alfreda). W 1863 r. właścicielem fabryki był już syn Herrmana – Albert Gutmann. W międzyczasie od 1859 r. ujawniła się nowa pisownia rodowego nazwiska (zniknęło „h”).
W 1914 r. Albert Gutmann zmarł, a interes przejął wnuk Alfred Gutmann z Hamburga. Współwłaścicielem firmy był również inż. Georg Gutmann zamieszkały przy Crossener Straße 8 (obecnie ul. 1 Maja 2) – wskazuje na to książka adresowa z 1933 r. Firma Gutmanna zaopatrywała m.in. frankfurcki urząd kanalizacyjny w studzienki ściekowe i pokrywy kanalizacyjne. Konkurencją zakładu była inna, mniejsza fabryka - Camin&Neumann, której pokrywy studzienkowe również stosowano na ulicach Dammvorstadt.
Około 1940 r. budynki po odlewni żelaza przy Roßstraße 1 wykupiła Hedwig Thiede – dotychczasowa właścicielka pałacu filmowego przy Friedrichstraße 8 (obecnie kino „Piast” przy ul. Jedności Robotniczej 10), po czym wynajmowała tu lokale mieszkalne.
Do 1953 r. część zabudowań dawnej odlewni od strony ul. Daszyńskiego wyburzono. Wykorzystanie głównego budynku po dawnej odlewni żelaza na cele mieszkalne jako hotel „Polonia” można szacować na okres od pierwszej połowy lat 60. XX w. do pierwszych pięciu lat XXI w.
Urządzony w budynku mieszkalnym hotel „Polonia” był tak naprawdę pierwszym hotelem w mieście. Na przełomie 1964 i 1965 r. przeprowadzono remont jednego ze skrzydeł kamienicy a w lutym 1965 r. urządzono w nim prowizoryczny hotel, który liczył 70 miejsc noclegowych, a do grudnia 1966 r. zakończono prace remontowe w pozostałej części budynku. Po remoncie hotel „Polonia” mógł jednorazowo pomieścić aż 117 osób w 69 pokojach. Na parterze powstała także kawiarnia, zaś w hotelu działał kantor wymiany walut, co pozwoliło mu uzyskać status hotelu II kategorii (jedyny tego typu w województwie obok hotelu „Śródmiejskiego” w Zielonej Górze).
W 1967 r. miasto wzięło udział w konkursie „Jadą Goście, jadą”, który miał m.in. aktywizować rozwój infrastruktury turystycznej w rejonie przygranicznym. W 1968 r. w hotelu „Polonia” przenocowało około 27 tys. gości, z czego 11 tys. stanowili cudzoziemcy, zaś w 1970 r. było toodpowiednio 29 tys gości, z czego 9 tys. cudzoziemców.
Pod koniec lat 70. XX w. do frontowej ściany hotelu wykonano stosowną przybudówkę. Infrastrukturę turystyczną miasta uzupełniały liczne kwatery prywatne, a potem również Hotel Sportowy oraz Gościniec Staropolski.
W 2006 r. zabudowania hotelowe wyburzono, zaś na ich miejscu wzniesiono galerię handlową „Prima”. W chwili obecnej jedynym zachowanym budynkiem po kompleksie dawnej odlewni jest budynek trafiki na tyłach galerii (ul. Kościuszki 32).
Do dzisiaj na wielu ulicach Słubic i Frankfurtu nad Odrą znajdują się żeliwne pokrywy do studzienek kanalizacyjnych z sygnaturą „A. Gutmann” albo Gutmann & Söhne”. Walec drogowy z napisem „A. Gutmann, Frankfurt/O” stoi m.in. w Izbie Pamięci Drogownictwa przy ul. Gorzowskiej 17a w Skwierzynie.
Gospoda „Polonia” we Frankfurcie nad Odrą
W 1878 r. na rogu Leipziger Straße i Großer Müllroser Straße, na wprost Puschkinstraße we Frankfurcie nad Odrą wzniesiono nową gospodę, dawniej pod nazwą „Lipski Ogród” (niem. Leipziger Garten), a od 1969 r. pod nazwą „Polonia”.
W weekendy odbywały się tutaj wieczorki taneczne, a w pobliskim ogródku kolumnowym – koncerty muzyczne. Pomieszczenia kamienicy były używane dla różnych celów, m.in. na potrzeby Stowarzyszenia na rzecz Dzielnicy Brzezinka (niem. Bezirksverein Beresinchen) z 1891 r.
Modernizacja obiektu nastąpiła w styczniu 1941 r., a w głównej sali wzniesiono podium sceniczne. Powstał tzw. bar Kakadu, gdzie mężczyźni mogli napić się piwa, a kobiety – szampana. W tzw. niebieskim pokoju (niem. Blaues Zimmer) parzono świężą kawę, rzecz jasna była też jadalnia.
Substancja budynku bez większego szwanku ptrzetrwała działania wojenne i w styczniu 1949 r. organizacja handlowa (prawna forma państwowego przedsiębiorstwa typowa dla okresu NRD) zorganizowała tu lokal pod nazwą „Lipski Ogród”. Swego czasu była to największa gospoda całego Frankfurtu nad Odrą, gdzie można było jeść bez wymogu przedstawienia kartek żywnościowych. To jednak skutkowało wysokimi cenami, na które nie wszystkich było stać.
W II połowie lat 60. XX w. budynek został przebudowany i 29 marca 1969 r. otwarty pod nową nazwą „Polonia”, co miało nawiązywać do bliskiej granicy z Polską i dawać wyraz bratnich stosunków w ramach tzw. Bloku Wschodniego. Co ciekawe, w tym niemieckich lokalu pracowało 11 polskich kucharzy i 19 kelnerów, mogacych obsłużyć do 120 gości w jednym momencie. Serwowano przede wszystkich narodową kuchnię polską, a wśród pracujących przeważali słubiczanie.
Schyłek „Polonii” przyniósł okres zmian ustrojowych i transformacji gospodarczej w Europie Środkowo-Wschodniej, wskutek czego latem 1991 r. lokal został zamknięty. W 1992 r. spółka powiernicza sprzedała budynek polskiego przedsiębiorcy z branży browarniczej, który planował zorganizowanie tu czterogwiazdkowego hotelu. Do realizacji tych planów niestety nie doszło a główne wejście zostało zamurowane.
Ostatecznie kamienicę nabył berliński przedsiębiorca ukraińskiego pochodzenia Viktor Zdesenko, który ogłosił plany mocno przeszklonej siedmiolokalowej galerii handlowej na parterze oraz pokoi gościnnych na pozostałych kondygnacjach. W lutym 2012 r. miasto wydało pozwolenie na prace budowlane.
Zgodnie z doniesieniami prasowymi z sierpnia 2014 r. budynek został przewidziany na przyszłe miejsce tanich noclegów, czyli hostel lub schronisko młodzieżowe z 32 pokojami i jednym większym apartamentem. Wzdłuż wszystkich ścian wyrosły rusztowania firmy Zabel Gerüstbau GmbH, a 1 września 2014 r. ruszyła rozbiórka starego dachu.
W pierwszej kolejności wyremontowano dach, fasadę od strony Leipziger Straße oraz wymieniono okna. Dalsze prace objęły już remont wnętrza obiektu, a prowadził je przedsiębiorca budowlany Joachim Herrmann z firmy Herrmann Bau Meisterbetrieb w Müllrose.
Otwarcie miało nastąpić później we wrześniu 2015 r., jednak nie udało się dotrzymać tego terminu. Wiosną 2017 r. na fasadzie budynku zawisł nareszcie napis: „Hostel Polonia”.
Roland Semik
Społeczny opiekun zabytków powiatu słubickiego
Bibliografia:
Archiwum prywatne Rolanda Semika.
Zbiory archiwum miejskiego we Frankfurcie nad Odrą, książki adresowe mieszkańców miasta w latach 1855-1940.
„Gasthaus Polonia verwandelt sich in ein modernes Hostel”, w: Blickpunkt 08.10.2014 (http://www.blickpunkt-brandenburg.de/nachrichten/archiv/artikel/29284/, dostęp 23.05.2017).
„Von Baustellen und Jahrestagen”, w: Märkische Oderzeitung 31.12.2008 (http://www.moz.de/artikel-ansicht/dg/0/1/39372, dostęp 23.05.2017).
„Wiedersehen mit der Heimatstadt”, w: Märkische Oderzeitung 08.09.2008 (http://www.moz.de/artikel-ansicht/dg/0/1/27102, dostęp 23.05.2017).
Adesiyan, Frauke: „Frisches Grün an der Leipziger Straße, w: Märkische Oderzeitung 01.09.2015 (http://www.moz.de/artikel-ansicht/dg/0/1/1495050, dostęp 23.05.2017).
Groneberg, Frank: „Herberge für Rücksacktouristen”, w: Märkische Oderzeitung 28.08.2014 (http://www.moz.de/artikel-ansicht/dg/0/1/1315366, dostęp 23.05.2017).
Groneberg, Frank: „Polonia bleibt Polonia”, w: Märkische Oderzeitung 10.05.2017 (http://www.moz.de/landkreise/oder-spree/frankfurt-oder/artikel9/dg/0/1/1..., dostęp 23.05.2017).
Groneberg, Frank: „Polonia wird saniert”, w: Märkische Oderzeitung 23.08.2014 (http://www.moz.de/artikel-ansicht/dg/0/1/1313584, dostęp 23.05.2017).
Kotterba, Jörg: „Verloreres Stück Stadtgeschichte”, w: Märkische Oderzeitung 27.07.2010 (http://www.moz.de/artikel-ansicht/dg/0/1/247687, dostęp 23.05.2017).
Matschkowiak, René: „Polonia-Eröffnung verschoben”, w: Märkische Oderzeitung 23.05.2016 (http://www.moz.de/artikel-ansicht/dg/0/1/1484609, dostęp 23.05.2017).
Romiszewska, Ilona: Życie gospodarcze miasta po 1945 roku, w: Rutowska, Maria (red): Słubice 1945-1995, Słubice 1996, s. 134-135, 139.
Tekst stanowi poszerzoną wersję artykułu z "Gazety Słubickiej".